Türk edebiyatının mizah dehası Aziz Nesin, kısa öykü, tiyatro ve şiirleriyle tanınan, eserleri dünya çapında çevrilen bir yazardır.
Toplumcu gerçekçilik akımının öncülerinden olan Nesin, yoksulluk ve adaletsizliğe mizahla meydan okudu.
Peki, Aziz Nesin’in hayatı, eserleri ve mirası nedir?
İşte detaylar...
ÇOCUKLUĞU VE EĞİTİMİ
Aziz Nesin, asıl adıyla Mehmet Nusret, 20 Aralık 1915’te İstanbul Heybeliada’da doğdu.
Babası Giresunlu bahçıvan Abdülaziz Bey, annesi Ordu Perşembeli Hanife Hanım’dı. İstanbul’un işgal yıllarındaki çocukluğu, toplumsal eşitsizlikleri gözlemlediği bir dönem oldu. 1924’te Süleymaniye’deki Kanuni Sultan Süleyman İptidai Mektebi’nde eğitime başladı. Çengelköy Askerî Ortaokulu ve Darüşşafaka Lisesi’nin ardından 1935’te Kuleli Askerî Lisesi’nden üçüncülükle, 1937’de Kara Harp Okulu’ndan ikincilikle mezun oldu.
Aynı dönemde İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme Bölümü’nde öğrenim gördü.
ASKERLİK HAYATI VE İLK MESLEKLERİ
1937’de asteğmen rütbesiyle orduya katılan Nesin, II.
Dünya Savaşı sırasında Trakya, Erzurum ve Zonguldak’ta görev yaptı. 1944’te “görev ve yetkisini kötüye kullandığı” iddiasıyla ordudan uzaklaştırıldı.
Oğlu Ateş Nesin, bu kararın köylülere ekmek dağıtması gibi insani bir davranışın bahane edildiğini belirtti.
Askerlik sonrası bakkallık, muhasiplik yaptı; 1945’te “Yedigün” dergisinde redaktörlük ve yazarlıkla edebiyat dünyasına adım attı.
MİZAH ANLAYIŞI VE TOPLUMCU GERÇEKÇİLİK
Nesin, mizahı halk yararına bir araç olarak gördü.
Yoksulluk ve adaletsizlikten doğan öfkesini, toplumcu gerçekçilikle mizaha dönüştürdü.
Zeynep Oral’a verdiği röportajda, mizahın yıkıcı bir güç olduğunu ve sınıfsal bilinçle hedefe yöneltilirse etkili bir silaha dönüştüğünü ifade etti.
Sanatçının, sınıfıyla özdeşleşerek toplumu anlattığını vurguladı.
EDEBİYAT KARİYERİ VE ÖDÜLLERİ
1946’da Sabahattin Ali ile “Marko Paşa” mizah gazetesini çıkardı, politik eleştirileriyle dikkat çekti. “Azizname” (1948), “Zübük” (1962) gibi eserleriyle ünlendi. “Kazan Töreni” (1956) ve “Fil Hamdi” (1957) ile İtalya’da Altın Palmiye, “Vatani Vazife” (1966) ile Bulgaristan’da Altın Kirpi, “İnsanlar Uyanıyor” (1969) ile Moskova’da Krokodil ödüllerini kazandı. “Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz” romanıyla 1978’de Madaralı Roman Ödülü’nü aldı.
UNESCO’ya göre, eserleri en çok çevrilen dördüncü Türk yazarıdır.
NESİN VAKFI VE SOSYAL SORUMLULUK
1972’de eşi Meral Çelen’in önerisiyle Nesin Vakfı’nı kurdu.
Yoksul ve kimsesiz çocukların eğitimini üstlenen vakfa, kitap gelirlerini bağışladı. 1976-1980 arasında Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı’nı çıkardı. 1974’te Asya-Afrika Yazarlar Birliği Lotus Ödülü’nü kazandı.
SİVAS KATLİAMI VE SON YILLAR
1993’te Sivas’taki Pir Sultan Abdal etkinliklerinde Madımak Oteli katliamından sağ kurtuldu. 1984’te Aydınlar Dilekçesi ve 1989’da Demokrasi Kurultayı gibi girişimlerde bulundu. 1989’da Sovyet Çocuk Fonu’nun Tolstoy Altın Madalyası’na layık görüldü. ÖLÜMÜ VE MİRASI 5 Temmuz 1995'te gece saatlerinde, Alaçatı’da kalp kriziyle hayatını kaybetti.
Vasiyeti gereği, 7 Temmuz 1995’te Çatalca’daki Nesin Vakfı bahçesine tören yapılmadan gömüldü.
Ankara Uluslararası Film Festivali’nde verilen “Aziz Nesin Emek Ödülü” onun anısını yaşatıyor.
