Edirne'deki Selimiye Camii ve Külliyesi'nde gerçekleştirilen restorasyon faaliyetleri, Mimar Sinan'ın en önemli eseri olarak nitelendirilen bu yapının ana kubbesinde yapılması planlanan hat işlerine dair öneriler nedeniyle tartışmalara yol açtı. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan camide, 16. yüzyıldan kalma özgün hat sanatının değiştirilmesi düşünülüyor.
Restorasyon Kapsamındaki Değişiklikler
Restorasyon sürecinde, Selimiye Camii'nin kubbesindeki taş, mermer ve çiniler üzerinde yer alan hat yazılarının kaldırılması ve bunların yerine siyah-beyaz bir işlem yapılması önerilmektedir. Ayrıca, mavi tonlarının hâkim olduğu geleneksel yazıların yerini modern bir renk paleti alıyor. Bu değişiklikler, tarihi dokunun korunması adına eleştirilere neden oluyor. Zira, caminin tarihi estetiğinin ve sanatının çeşitli yönleri kaybolabilir.
Allah’ın İsimlerinin Silinme Riski
Tartışmalar yalnızca renk değişikliği ile sınırlı kalmamakla birlikte, özellikle kubbedeki sekiz madalyon üzerinde yer alan Allah'ın isimlerinin silinmesi ve bu alanların günümüz estetiğiyle uyumlu yeni yazı düzeniyle değiştirilmesi önerisi gündeme gelmiştir. Bu durum, birçok tarihçi ve sanatsever tarafından endişeyle karşılanmaktadır. Bu tür değişikliklerin, İslami estetiğe ve manevi değere zarar verebileceği vurgulanıyor. İnsanların inancına yönelik bu tür dokunuşların, kültürel değerlere olan saygıyı azaltabileceği düşünülüyor.
İlber Ortaylı'nın Tepkisi
Tarihçi İlber Ortaylı, sosyal medyada yaptığı paylaşımda bu restorasyon önerisine tepki göstererek, “Edirne Selimiye Camii’nde yapılacak restorasyon ihya mı yoksa imha mı?” sorusu ile kamuoyuna önemli bir mesaj verdi. Ortaylı, kültürel mirasın korunmasında “aslını bozmadan onarmak” ilkesinin önemi üzerinde durarak, restorasyonda yapılacak olan değişikliklerin aslı bozmaması gerektiğini savundu. Ortaylı, kararın iptal edilmesi gerektiğini dile getirerek, sanat ve tarih açısından önemli bir uyarıda bulundu.
Toplumsal Katılıma Yönelik Öneriler
Ortaylı, restorasyon kararlarının alınmasında toplumsal katılımın şart olduğunu belirterek, "Varşova'nın yeniden inşasında her gün referandum yapılıyordu, biz neden sessiz kalıyoruz?" diyerek halkın görüşlerini alma ihtiyacını vurgulamıştır. Bu durum, tarihî ve kültürel mirasın korunmasında toplumsal rollerin ve katkıların önemini ortaya koymaktadır. Toplumun bu tür önemli karar süreçlerine dahil edilmesi, hem kültürel değerlerin korunmasını güvence altına alır, hem de sosyal bir farkındalık yaratır.
Sanat Tarihçisi Hasan Çelebi'nin Eseri Tehlikede
Selimiye Camii'nin kubbesinde yer alan hat yazıları, 16. yüzyılda Ahmed Şemseddin Karahisari'nin öğrencisi olan hattat Hasan Çelebi tarafından yapılmıştır. Uzmanlar, bu özgün hatların mutlaka korunması gerektiğini ve sanat tarihimizdeki yerinin son derece kıymetli olduğunu ifade etmektedir. Önerilen değişiklikler, sadece estetik bir kaygının ötesinde, kültürel sürekliliği de tehdit edebilir. Bu tarz müdahalelerin geri dönüşü zor sonuçları olabileceği düşünülüyor.
Koruma Önerileri ve Uzman Görüşleri
Ortaylı, restorasyon çalışmaları sırasında belirli önlemlerin alınması gerektiğini, özellikle Karahisari ekolündeki özgün yazıların muhafaza edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu süreçte alanında uzman hattatlar ve akademisyenlerin restorasyon bilim kurullarında yer alması gerektiğinin altını çizmektedir. Böylece, kültürel mirasın tarihsel ve sanatsal değerinin korunması hedeflenmiştir. Ayrıca, günümüz hattatlarına yer verilmeksizin, ilk dayanağın oluşturduğu estetik yapının korunması gerektiği ifade edilmektedir.
Gelen Tepkiler
Zafer Partisi Genel Başkan Yardımcısı Fatih Eryılmaz da restorasyon önerisine edebi bir içerikle tepki vermektedir. Edirne Kent Kültürü ve Bilincini Geliştirme Merkezi Derneği'nin sitesinde, önerinin bir grup hattat, nakkaş ve mimar tarafından hazırlandığı bilgisi yer almakta. Projenin daha önce üç kez reddedilmesine rağmen, 29 Temmuz 2025'te Edirne Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanması, pek çok kişi tarafından olumsuz karşılanmıştır. Şehir plancısı Namık Kemal Döleneken, bu duruma itiraz ederek, "Eğer bu şekilde devam ederse Selimiye bir gün dünya mirası listesinde yer almaz" uyarısında bulunmuştur.
