Batı Afrika ülkesi Fildişi Sahili’nde kakao üreticileri, iklim değişikliği, düşük fiyatlar ve adil olmayan ticaret koşulları nedeniyle verimlilikte ciddi düşüş yaşandığını belirterek, önlem alınmaması halinde 2030 yılına kadar tüm kakao ağaçlarının yok olabileceği uyarısında bulundu.
Dünyanın en büyük kakao üreticisi konumundaki Fildişi Sahili’nde özellikle Bafing-Tonkpi bölgesinde faaliyet gösteren çiftçiler, küresel piyasalara, başta İngiltere olmak üzere Avrupa ülkelerine kakao tedarik ediyor.
Ancak yıllardır süregelen düşük fiyat politikaları ve yeterli yatırım yapılamaması, üreticileri büyük bir krizin eşiğine getirmiş durumda.
Yeyasso adlı çiftçi kooperatifi, son yıllarda 5 bin üreticisinden elde edilen kakao miktarının yüzde 30 oranında azaldığını, bunun da birçok çiftçiyi kauçuk ve palmiyeye yönelttiğini açıkladı.
İklim krizi verimliliği düşürüyor
Yeyasso çiftçi liderlerinden Biabate Posseni, yağmur ve güneşin düzensiz hale gelmesi nedeniyle ürünlerin zarar gördüğünü belirtti.
Posseni, “Yağmur beklediğimizde gelmiyor, güneş olması gereken zamanlarda ise yoğun yağışlarla karşılaşıyoruz. Bu şekilde devam ederse 2030 yılına kadar kakao ağaçlarımız kalmayabilir” dedi.
Bogouine bölgesinde çiftçilik yapan Vemo Bakayoko ise, çiftliğinde 10 yıl önce yılda 700 kilogram kakao üretirken, bu miktarın geçen yıl 300 kilograma kadar düştüğünü aktardı.
Bakayoko, “Hastalıklardan dolayı üretim neredeyse yarıya indi. Her yıl neyle karşılaşacağımızı bilemiyoruz,” diye konuştu.
Virüsler ve hastalıklar yayılıyor
Bölgedeki bir diğer sorun ise kakao ağaçlarını etkileyen “şişkin sürgün hastalığı” olarak bilinen viral bir enfeksiyon.
2016 yılında bu hastalık nedeniyle dört hektarlık çiftliğini kaybeden çiftçi Fabrice Flan, “Tüm çiftliğim yok oldu. Bu benim tek gelir kaynağımdı,” diyerek durumu özetledi.
Çözüm önerileri ve hükümet politikaları
Fildişi Sahili Tarım Bakanlığı bölge direktörü Thomas Adei, hükümetin temel politikası olarak tarım ormancılığını desteklediklerini belirtti.
Üreticilere çiftliklerine meyve ve gölge ağaçları dikmeleri çağrısında bulunduklarını kaydeden Adei, 1960’lı yıllarda üretimin artmasına rağmen ormanların aşırı tüketildiğini, bunun da uzun vadede verimliliği ciddi biçimde azalttığını vurguladı.
Avrupa’da yürürlüğe giren ormansızlaşmaya karşı düzenlemelere hazırlık kapsamında, ülkede üretici kimlik kartları oluşturuluyor ve her çiftliğin üretim verileri kayıt altına alınıyor.
Adil ticaret modeli umut vadediyor
Fairtrade sertifikalı Yeyasso Kooperatifi, “Ortak Etki” (Shared Impact) adlı yeni bir pilot projeyle daha sürdürülebilir bir model üzerinde çalışıyor. Bu girişim kapsamında İngiltere merkezli M&S süpermarket zinciriyle uzun vadeli tedarik sözleşmeleri yapılması hedefleniyor.
Kooperatif Başkanı Doumbia Abou Zeid, bu sayede Fairtrade koşullarında satılan kakao oranını yüzde 20’den yüzde 40’a çıkarmayı, çiftçilere yapılan prim ödemelerini artırmayı ve çevresel projeleri desteklemeyi amaçladıklarını söyledi.
Fairtrade Vakfı Ortaklıklar Direktörü Kerrina Thorogood ise, “Bu model, sürdürülebilirlik çabalarını büyütmek için şirketleri birlikte hareket etmeye teşvik ediyor. Parçalı projeler yerine ortak hareketle daha büyük etki sağlanabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Uzmanlara göre kakao sektörünün sürdürülebilirliği için uluslararası paydaşların, özellikle de alıcı ülkelerin sorumluluk alması ve üreticilerle adil iş birlikleri kurması hayati önem taşıyor.
