Teknoloji devi Google, 6 Şubat 2023’te meydana gelen ve on binlerce kişinin yaşamını yitirdiği Kahramanmaraş merkezli depremlerde, erken uyarı sisteminin büyük ölçüde başarısız olduğunu resmen kabul etti. Şirketin açıklamasına göre, 7,8 büyüklüğündeki ilk depremde, algoritmaların doğru çalışmaması nedeniyle yaklaşık 10 milyon kişi kritik bir uyarı alamadı. Google’ın raporlarına göre, ilk depremin merkez üssünden 157 kilometrelik bir çap içinde yaşayan yaklaşık 10 milyon kişi, sistem düzgün çalışsaydı, en yüksek uyarı seviyesi olan "Harekete Geç" (Take Action) bildirimini alabilirdi. Fakat bu uyarı yalnızca 469 kişiye gönderildi. Yani potansiyel olarak uyarılması gereken kişilerin yüzde 0.005’i bile sistemden yararlanamadı.
SİSTEM NASIL ÇALIŞMADI?
Konuyla ilgili konuşan Bilişim Teknolojileri Uzmanı Prof. Dr. Ali Murat Kırık, sistemin hayal kırıklığı yarattığını belirterek, "Açıklanan rakamlar açıkça gösteriyor ki, sistem neredeyse hiç çalışmamış. Uyarı alması gereken 10 milyon kişinin yalnızca 469’una bildirim gitmiş olması, teknik bir arızadan fazlasını düşündürüyor. Bu kadar hayati bir sistemin böylesine kritik bir anda devre dışı kalması düşündürücü. Sistemin tamamen teknik nedenlerle aksadığı söylense de, bu durumun bazı kuşkuları beraberinde getirdiğini kabul etmek gerekir. Çünkü bu sistem, daha küçük ölçekli depremlerde başarıyla çalışmış ve saniyeler içinde uyarılar göndermişti. O zaman insan sormadan edemiyor: Neden Türkiye'de yaşanan ve çok büyük yıkıma sebep olan bu felakette sistem neredeyse tamamen sessiz kaldı?" diye sordu.
GOOGLE'IN GEREKÇELERİ İNANDIRICI MI?
Kırık, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Google’ın sunduğu gerekçeler, yani sistemsel yetersizlik ve veri işleme gecikmeleri, oldukça yuvarlak ifadeler. Eğer bu sistem zaten kapasite olarak yetersizse, neden hayati önem taşıyan bölgelerde aktif tutuluyor? Öte yandan, bölgedeki bağlantı problemleri bahanesi de yetersiz kalıyor. Çünkü sistem uyarıyı göndermek için internet bağlantısına değil, doğrudan telefonun kendi sensörlerine dayanıyor. Bu da sistemin internetsiz bile çalışabileceği anlamına geliyor. Yani veri akışının durması, uyarının tamamen kesilmesine gerekçe olamaz.
İNSANLAR TEKNOLOJİYE GÜVENEBİLMELİ
Bana göre burada ya sistem ciddi şekilde test edilmeden devreye alındı, ya da deprem sırasında sistemsel öncelikler farklı belirlendi. Her iki ihtimal de kabul edilemez. İnsanların hayatını korumaya yönelik bir sistemin en çok ihtiyaç duyulan anda çalışmaması, çok daha derin bir ihmali gösteriyor olabilir. Üstelik bu durum yalnızca bir teknik başarısızlık değil, aynı zamanda güven duygusunu da zedeliyor. İnsanlar bir sonraki büyük felakette bu tür sistemlere güvenemeyecek hale geliyor. Bu olay açıkça gösteriyor ki, teknolojiye körü körüne güvenmek yerine sistemlerin yerel olarak da test edilmesi, gerektiğinde bağımsız denetimlerle gözden geçirilmesi şart."
SİSTEM GELİŞTİRİLMELİ
Deprem Uzmanı Övgün Ahmet Ercan, sistemin çalışmamasıyla ilgili ise şunları söyledi:
"Google'ın böyle bir uyarı sistemi olması kıymetli deprem anında bir saniye bile çok önemli. Henüz sistemi tam oturmadığı için aksamalar olabilir ama bence çok yararlı bir uygulama. Bu tarz sistemler aslında geliştirilmeli ve desteklenmeli. Keşke dakikalar önce bu deprem bildirimleri gelse ancak bu beklenti henüz gerçekçi değil, zamanla daha başarılı uygulamalar da gündeme gelecektir."
