Dört mevsim dışında uzmanlar dünyada 2 yeni mevsimin daha ortaya çıktığını açıkladı. Bunlar tamamen insan kaynaklı y “Pus mevsimi” ve “çöp mevsimi." Her yıl düzenli şekilde tekrarlanan bu mevsimler, ekosistem dengelerini bozuyor, canlı yaşamını tehdit ediyor ve mevsim anlayışını kökten değiştiriyor.
Güneydoğu Asya’da, özellikle Endonezya ve Malezya gibi ülkelerde, tarım alanlarını temizlemek amacıyla kasıtlı olarak çıkarılan yangınlar ciddi bir sis sezonuna neden oluyor. Yaz aylarında başlayan bu dönem, Singapur ve Tayland gibi komşu ülkeleri haftalarca zehirli duman altında bırakıyor. Araştırmacılar, bunun artık bölgenin yıllık ritmik bir parçası haline geldiğini ve milyonlarca insanın sağlığını etkilediğini belirtiyor.
Benzer bir örnek Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşandı. Kaliforniya'da, bir zamanlar yazla sınırlı olan orman yangını sezonu artık bahar aylarında başlayıp yıl sonuna kadar sürüyor. 2023’te Kanada’da çıkan dev yangınlar, New York semalarını turuncuya boyayarak şehrin "yeni duman mevsimi"ne girdiğini düşündürdü.
MUSONLA GELEN PLASTİKLER
Bali’de Aralık’tan Mart’a kadar süren başka bir mevsim yaşanıyor: çöp mevsimi. Muson rüzgarları yön değiştirip deniz akıntılarını etkiledikçe, büyük miktarda plastik atık sahillere sürükleniyor. Artık o kadar düzenli hale geldi ki yerel halk çöp yığınlarının geliş zamanını neredeyse gününe kadar kestirebiliyor.
Bu mevsim yalnızca Bali’ye özgü değil. Filipinler, Tayland ve ABD’nin Florida gibi bölgelerinde de yaz aylarında denizlerden kıyıya doğru sürüklenen atıklar ciddi çevre sorunlarına yol açıyor. 2024’te Bali sadece tek bir muson sezonunda 3.000 tondan fazla okyanus kaynaklı atıkla mücadele etti.
YENİ BİR DİL GELİŞİYOR
İklim bilimciler, bu değişen döngüleri daha iyi tarif edebilmek için yeni terimler kullanıyor: Sönmüş mevsimler, aritmik mevsimler ve senkoplu mevsimler.
Örneğin, kar yağışının ciddi şekilde azaldığı And ve Rocky Dağları’nda kış sporları sezonu artık neredeyse yok. İngiltere’nin kuzeydoğusunda ise martılar, geleneksel üreme dönemlerine uymayı bıraktı. Bu da doğayla kurduğumuz kültürel bağları sarsıyor.
Aritmik mevsimler, ilkbaharın erken başlaması veya yazın normalden uzun sürmesi gibi, doğanın alışılmış ritmini şaşırdığı durumları tanımlıyor. Avrupa’da bitki örtüsü ve hayvanların döngüleri artık birkaç hafta önceden başlıyor. Bu değişim, özellikle kasırga ve yangın mevsimlerinin uzadığı Kuzey Amerika ve Pasifik’te, afet hazırlığını daha da zorlaştırıyor.
Senkoplu mevsimler ise tamamen ortadan kaybolmuyor; aksine aynı kalıpta devam ederken çok daha yoğun ve öngörülemez hale geliyor. Avrupa’daki yazlar buna çarpıcı bir örnek. 2003’teki ölümcül sıcak hava dalgasından bu yana, bilim insanları yaz aylarının sadece sıcak değil, aynı zamanda daha ölümcül bir hâl aldığını söylüyor..
