Türkiye, ABD'nin uyguladığı CAATSA yaptırımlarının etkileri ile karşı karşıya. Bu yaptırımlar, Ankara'nın Rusya'dan aldığı S-400 hava savunma sistemi nedeniyle, iki ülke ilişkilerinde önemli değişimlere yol açtı. CAATSA, "Countering America's Adversaries Through Sanctions Act" yani "Amerika'nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası" olarak bilinir. 2017 yılında ABD Kongresi tarafından kabul edilen bu yasanın amacı, ABD ulusal güvenliğini tehdit eden ülkeleri ekonomik ve diplomatik olarak baskı altına almak. Türkiye'ye yönelik yaptırımlar ise bu bağlamda özel bir önem taşıyor.
CAATSA Yaptırımlarının Anlamı
CAATSA, 2017 yılında kabul edilmiş bir yasa olup, Amerika’nın askeri ve jeopolitik çıkarlarına tehdit oluşturan ülkeleri hedef almayı amaçlar. Bu yasa, özellikle Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkelerin savunma ve istihbarat alanlarındaki faaliyetlerini kısıtlamak için geliştirilmiştir. Yasa, bu ülkelerle önemli ticari ilişkileri bulunan ülkelere çeşitli yaptırım ve kısıtlamalar uygulama yetkisi tanımaktadır. Dolayısıyla, CAATSA, yalnızca altyapı ve askeri malzeme alımlarına değil, aynı zamanda toplam ekonomik ilişkilere de müdahale etmeyi gerektirebilir. Türkiye'nin S-400 sistemi alması, bu bağlamda ciddi sonuçları beraberinde getirmekte ve Türkiye-ABD ilişkilerinde çatlaklar yaratmaktadır.
Türkiye'nin CAATSA Kapsamındaki Durumu
CAATSA'nın 231. maddesi, savunma ve istihbarat alanlarındaki önemli ticari ilişkilerden dolayı yaptırım uygulanmasını öngörmektedir. Türkiye'nin Rusya ile yaptığı S-400 anlaşması, ABD tarafından bu maddenin ihlali olarak görülmekte ve bu durum Ankara’nın yaptırım listesine girmesine neden olmuştur. Söz konusu yaptırımlar sonucu, iki ülke arasındaki müttefiklik ilişkisi de olumsuz yönde etkilenmiştir. Türkiye, bu süreçte bir dizi yaptırımla karşı karşıya kalmış; F-35 savaş uçağı programından çıkarılmakla birlikte, savunma sanayisine yönelik çeşitli kısıtlamalar getirilmiştir. Bu durum, Türkiye’nin savunma alanındaki bağımsızlığını ve gelişimini büyük ölçüde sınırlamaktadır.
Uygulanan Kısıtlamalar ve Etkileri
Aralık 2020'de ABD, Türkiye'ye yönelik yaptırımları resmi olarak yürürlüğe koymuştur. Bu mücadelede belirgin olan kısıtlamalar arasında, F-35 savaş uçakları programından Türkiye'nin çıkarılması, Savunma Sanayii Başkanlığı ve bazı üst düzey yetkililere finansal ve teknolojik kısıtlamalar getirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, ileri teknoloji transferleri üzerinde ciddi kısıtlamalar uygulanması, Türkiye'nin savunma sanayisini doğrudan olumsuz etkilemiştir. Bu kısıtlamalar, Türkiye'nin askeri alandaki gelişim hedeflerine ciddi engeller getirmiş ve ulusal güvenlik stratejisini zayıflatmıştır. Sonuç olarak, bu yaptırımlar Türkiye’nin uluslararası alandaki savunma işbirliklerini de olumsuz etkilemiştir.
CAATSA Yaptırımlarının Küresel Boyutu ve Diğer Ülkeler
CAATSA yasası, yalnızca Türkiye'yi değil, ABD'nin stratejik çıkarlarıyla çelişen diğer ülkeleri de kapsamaktadır. Örneğin, 2018 yılında Çin, Rusya'dan savaş uçakları ve füze sistemleri satın aldığı için benzer yaptırımlar tehdidi ile karşılaşmıştır. Bu durum, CAATSA'nın ABD'nin küresel stratejisindeki geniş kapsamını ve etkisini göstermektedir. Yasa, yalnızca tek bir ülkeye yönelik değil, stratejik hamlelerin tehdit olarak görüldüğü tüm ülkeleri hedef alan bir mekanizma olarak işlemektedir. Dolayısıyla, CAATSA, ABD'nin uluslararası düzeyde nasıl bir etki yaratma çabası içinde olduğunu ve bunun meydana getirdiği baskı alanlarını içerisine almıştır. Bu yolla, ABD, kendi ulusal güvenliğini sağlamak adına dünyadaki diğer güçleri denetlemeyi amaçlamaktadır.
