Hayatını bilime adayan ve e genç beyin cerrahlarının gelişimine adayan Gazi Yaşargil, vatandaşlar tarafından merak edilmeye başlandı. Peki Gazi Yaşargil kimdir?
GAZİ YAŞARGİL KİMDİR, NERELİ?
6 Temmuz 1925’te, babasının kaymakamlık görevi yaptığı Diyarbakır’ın Lice ilçesinde dünyaya gelen Gazi Yaşargil, daha sonr ailesiyle birlikte Ankara'ya yerleşti.
Toplam 5 kardeşi bulunan Gazi Yaşargil'in kız kardeşlerinden Selma, Ankara Gazi Lisesi’nde 40 yıl İngilizce öğretmenliği yaptı; Tomris ise Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nda kimya mühendisi olarak görev aldı. Erkek kardeşlerinden Erdem, İsviçre Basel’de genel cerrahi profesörü, Günay ise Zürih’te fizyoloji profesörü oldu.
Ankara Atatürk Lisesi’nin klasik Latince bölümünden mezun olan Gazi Yaşargil, Almanya’daki Friedrich Schiller Üniversitesi’nde tıp eğitimine başladı. Savaş koşulları nedeniyle eğitimini iki dönem sonra yarıda bırakıp 1945’te İsviçre’ye geçti. Tıp eğitimini Basel Üniversitesi’nde tamamladı ve 1949 sonbaharında mezun oldu. Mezuniyetin ardından üç ay boyunca Anatomi Enstitüsü’nde, dünyaca ünlü Dr. Josef Klingler ile beyin anatomisi üzerine çalıştı. 1950-1953 yılları arasında nöroloji-psikiyatri, iç hastalıkları ve genel cerrahi alanlarında birer yıl asistanlık yaptı.
GAZİ YAŞARGİL'İN KARİYERİ
Ocak 1953’te Zürih Üniversitesi Beyin Cerrahisi Kliniği’nde Prof. Dr. Hugo Krayenbühl, Prof. Dr. George Weber ve Prof. Dr. Emil Zander ile beyin cerrahisi uzmanlık eğitimine başladı. 1960 yılında doçent, 1965 yılında profesör, 1973 yılında ise ordinaryüs profesör unvanını aldı. 1993 yılına kadar aynı klinikte bölüm başkanlığı görevini sürdürdü.
Zürih Üniversitesi’nde görev yaptığı ilk 12 yılda (1953–1965), binlerce hastaya beyin ve göz çukuru (orbita) perkütan anjiyografisi uygulayarak bu alanda önemli yayınlar ve kitaplar hazırladı. 1957–1965 yılları arasında, stereotaktik tekniklerle Parkinson hastalığı ve diğer hareket bozukluklarının tedavisinde çığır açan ameliyatlara imza attı. Bu operasyonlarda Zürih Üniversitesi Fizyoloji Profesörü Oscar Wyss’in geliştirdiği yüksek frekanslı koagülasyon tekniğini kullandı; bu teknik, kısa sürede dünya genelinde kabul gördü.
1965–1966 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde Vermont Üniversitesi’nde Prof. Dr. M.P.R. Donaghy ile birlikte çalışarak mikrovasküler cerrahiyi öğrendi. Bu yöntemi ilk defa hayvan beyin damarları üzerinde uygulayan Prof. Dr. Gazi YAŞARGİL, 1967 yılında Zürih’te beyninde üç atardamarı tıkanmış bir hastaya başarılı bir bypass ameliyatı gerçekleştirdi. Bu operasyon, beyin damar cerrahisinde yeni bir dönemin başlangıcı oldu.
1967–1973 yılları arasında mikronöroşirürjiye yönelik ameliyat mikroskopları, cerrah koltukları, mikro alet masaları, anevrizma klipleri, mikro dikiş setleri ve otomatik retraktörler gibi pek çok yenilikçi cerrahi ekipmanın geliştirilmesini sağladı.
1967’den itibaren, mikroteknik kullanarak beyin ve omurilik sıvı yollarının açılımını esas alan yeni bir cerrahi yöntem geliştirdi. Bu teknik, damar hastalıkları, anevrizmalar, arteriovenöz malformasyonlar (AVM), kavernomlar, tümörler, temporal epilepsi ve bel fıtığı gibi rahatsızlıkların cerrahisinde çığır açtı. 1968–1993 yılları arasında kurduğu mikrocerrahi laboratuvarında dünyanın dört bir yanından gelen beyin cerrahlarına eğitim verdi. Mikronöroşirürji üzerine sekiz kitap yayımladı.
1993 yılında Zürih Üniversitesi’ndeki görevinden emekli oldu. 1994 yılında Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi (Little Rock, ABD)’nde profesör olarak göreve başladı. Prof. Dr. Ossama Al-Mefty ile birlikte ABD’nin ilk Mikronöroşirürji Merkezi’ni kurdu. Bu merkezde ameliyatlara devam etti, dersler verdi, mikronöroşirürji laboratuvarı kurdu ve kurslar düzenledi. 2013 yılında Arkansas Üniversitesi’nden emekli oldu.
2013 yılından itibaren Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Uğur Türe ile birlikte bilimsel çalışmalarını, derslerini ve konferanslarını sürdürdü.
GAZİ YAŞARGİL ÖLDÜ MÜ?
Prof. Dr. Yaşargil’in adıyla Oxford (İngiltere), Little Rock (ABD) ve Pekin (Çin)’de mikrocerrahi laboratuvarları kurulmuştur. Arkansas Üniversitesi, “Yaşargil Kürsüsü”nü kurmuş; “Gazi ve Dianne Yaşargil Yıllık Konferansı” ile çalışmalarını onurlandırmıştır. Amerikan Nöroşirürji Derneği yıllar boyunca “Yaşargil Dersi” düzenlemiştir. Türk Nöroşirürji Derneği de uzun yıllar boyunca “Yaşargil Dersi” ile Prof. Dr. Yaşargil’in bilgi ve deneyim mirasını yaşatmıştır. Zürih Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2014 yılında başlattığı “Yaşargil Konferansları” ile bilim dünyasına katkılarını anmaya devam etmiştir.
Haziran 2024 tarihinde, Prof. Dr. Uğur Türe’nin öncülüğünde ve dünya çapında önemli beyin cerrahlarının katılımıyla “Yaşargil Mikronöroşirürji Akademisi” (Yaşargil Microneurosurgery Academy) İstanbul’da kurulmuş; Akademi, ilk kongresini 4 Haziran 2024’te, Prof. Dr. Gazi Yaşargil’in katılımıyla yine İstanbul’da gerçekleştirmiştir.
Prof. Dr. M. Gazi Yaşargil, 10 Haziran 2025 Salı günü hayata veda etmiştir.
