Karadeniz’in doğusunda yer alan Rize, bugün Türkiye’nin en özgün şehirlerinden biri olarak bilinse de il statüsüne kavuşması uzun ve çok katmanlı bir tarihsel sürecin sonucudur. Peki Rize nereden ayrılarak il oldu? Bu soru, hem Osmanlı idari yapısını hem de Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki düzenlemeleri anlamayı gerektirir.
Bu makalede Rize’nin sancak, kaza ve vilayet süreçlerini kronolojik ve anlaşılır şekilde ele alıyoruz.
Osmanlı Döneminde Rize’nin İdari Konumu
Trabzon Vilayeti’ne Bağlı Bir Sancak
Osmanlı Devleti döneminde Rize, uzun yıllar boyunca Trabzon Vilayeti’ne bağlı bir sancak (liva) olarak yönetilmiştir.
yüzyıldan itibaren bölge, Osmanlı hâkimiyetine girdi
Rize, idari olarak Trabzon Sancağı içerisinde yer aldı
Zamanla bölgenin önemi artınca Rize Sancağı oluşturuldu
Bu dönemde Rize; merkez (Rize), Pazar (Atina), Çayeli (Mapavri), İkizdere ve Hemşin gibi kazalardan oluşuyordu.
Cumhuriyet Öncesi: Rize Sancağı
yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Rize:
Trabzon Vilayeti’ne bağlı müstakil sancak konumundaydı
Kendi mutasarrıfı (sancak yöneticisi) bulunuyordu
Ekonomisi tarım ve ticarete dayalıydı
Bu durum, Rize’nin ileride il olmasının idari zeminini hazırladı.
Rize Ne Zaman ve Nereden Ayrılarak İl Oldu?
📌 1924: Rize’nin İl Oluşu
Cumhuriyet’in ilanından sonra idari yapı yeniden düzenlendi. Bu kapsamda:
20 Nisan 1924 tarihli Teşkilât-ı Esasiye Kanunu sonrasında
Osmanlı’dan kalan sancak sistemi kaldırıldı
Rize, Trabzon Vilayeti’nden ayrılarak il (vilayet) statüsü kazandı
👉 Sonuç:
Rize, Trabzon Vilayeti’nden ayrılarak il olmuştur.
İl Olduktan Sonra Rize’nin İdari Yapısı
İl statüsünü kazandıktan sonra Rize’ye bağlı ilçeler zamanla şekillendi:
Rize Merkez
Pazar
Çayeli
Fındıklı
İkizdere
Kalkandere
Güneysu
Hemşin
Ardeşen
Bazı ilçeler daha sonraki yıllarda ilçe statüsü kazanmıştır.
Rize’nin İl Olmasının Önemi
Rize’nin il olmasıyla birlikte:
Yerel yönetim güçlendi
Kamu yatırımları arttı
Eğitim ve ulaşım altyapısı gelişti
Bölgenin sosyo-ekonomik yapısı hızla değişti
Özellikle çay tarımının yaygınlaşması, Rize’nin il statüsü sonrası ivme kazanan en önemli gelişmelerden biri oldu.
Kısa Özet (SEO Uyumlu)
Rize nereden ayrıldı? → Trabzon Vilayeti
Rize ne zaman il oldu? → 1924
Osmanlı’da statüsü neydi? → Trabzon’a bağlı sancak
Cumhuriyet sonrası durumu? → Müstakil il
Sonuç
Rize, Osmanlı döneminde Trabzon Vilayeti’ne bağlı bir sancak iken, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yapılan idari reformlarla 1924 yılında Trabzon’dan ayrılarak il olmuştur. Bugünkü güçlü yerel kimliğinin ve idari yapısının temelleri bu tarihsel süreçte atılmıştır.
