adınlarda demir eksikliği, dünyada en sık görülen beslenme eksikliklerinden biridir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre özellikle doğurganlık çağındaki kadınların %30’undan fazlası demir eksikliği veya demir eksikliği anemisi riski taşımaktadır. Çoğu belirti stres, mevsimsel yorgunluk veya uykusuzluk sanılarak atlanır. Ancak vücudun verdiği bu sessiz sinyaller ciddi demir düşüklüğünün habercisi olabilir.
Demir Eksikliğinin En Yaygın 12 Belirtisi
- Sürekli yorgunluk ve uyku hali
- Ciltte ve göz altlarında solukluk
- Saç dökülmesi ve saçların cansızlaşması
- Nefes darlığı ve çabuk yorulma
- Baş dönmesi ve kulak çınlaması
- Çarpıntı (kalp atışlarının hızlanması)
- Tırnakların kırılması ve kaşık tırnak görünümü
- Konsantrasyon zorluğu ve unutkanlık
- Ellerde ve ayaklarda üşüme hissi
- Gece bacak huzursuzluğu (Restless legs)
- Sık baş ağrısı
- Buz, toprak, kireç veya nişasta yeme isteği (Pika sendromu)
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
- Adet kanaması yoğun ve uzun süren kadınlar
- Hamile ve emziren anneler
- Vejetaryen ve vegan beslenenler
- Sık diyet yapanlar ve tek yönlü beslenenler
- Bağırsak emilim sorunları olanlar
- Kahve ve çayı fazla tüketenler (demir emilimini azaltır)
Tanı Nasıl Konur?
Demir eksikliği, basit bir kan testi ile belirlenir:
| Test | İdeal Değer |
|---|---|
| Ferritin | 30 ng/mL ve üzeri |
| Hemoglobin | 12–15.5 g/dL |
| Serum Demiri | 60–170 mcg/dL |
Not: Ferritin 30’un altına düştüğünde demir depoları azalmaya başlamıştır. 10’un altı ciddi eksiklik olarak değerlendirilir.
Demiri Doğal Yollarla Nasıl Yükseltebiliriz?
Önerilen besinler ve uygulamalar:
- Kırmızı et, karaciğer, yumurta sarısı
- Ispanak, pazı, brokoli, roka
- Pekmez, kuru üzüm, hurma
- Demir alınan öğünde C vitamini (limon, portakal, kivi) tüketin
- Dökme demir tava kullanmak pişirmede fayda sağlar
Kaçınılması gerekenler: Yemekten hemen sonra çay veya kahve içmek; demir içeren öğünde süt/yoğurt tüketmek (kalsiyum emilimini engelleyebilir).
Günlük Küçük Ama Etkili Öneriler
- Demir içeren öğünlere limon veya taze meyve ekleyin
- Sabah pekmez bir kaşık limonla tüketilebilir
- Yemekle çay/kahve arasında en az 2 saat bırakın
Tedavi Gerekir mi?
Ferritin çok düşükse yalnızca beslenme yeterli olmayabilir. Orta eksiklikte doktor kontrolünde demir takviyesi; ciddi eksiklikte damar içi demir tedavisi gerekebilir. Tüm destekler doktor kontrolünde olmalıdır.
Kaynaklar
- World Health Organization (WHO)
- National Institutes of Health (NIH)
- NHS (UK)
- PubMed
